Isa Mulaj
Kaloj edhe euforia e festës së pavarësisë politike, së paku për qytetarët e zakonshëm dhe armatën e të papunëve. Politikanët dhe analistët vendorë dhe të huaj me plot të drejtë, por si gjithmonë me shumë vonesë, filluan ta ngrisin zërin dhe prezencën e tyre në media se sfida kryesore e Kosovës tani është zhvillimi ekonomik. Krijohet një dozë dyshimi nëse ky zhvillim ka qenë prioritet edhe më herët, apo prioritetin e tij e kishte ngulfatur prezenca e tepërt e çështjeve politike ditore që vazhdon edhe sot.
Statusi ekonomik i Kosovës duket se është bërë shumë më i paqartë se ai politik, qoftë para apo pas shpalljes së pavarësisë. Me treguesit ekonomik Kosova është shumë më e pazhvilluar se edhe shtetet fqinje. Sipas studimit të Bankës Botërore (BB) që shfrytëzon të dhënat e Entit Statistikor të Kosovës, gati gjysma e popullsisë së Kosovës (45 përqind) jeton në varfëri pasi konsumi i tyre individual është më pak se 1,42 euro në ditë, dhe 18 përqind në varfëri të skajshme që matet me vlerën e konsumit individual prej më pak se një 1 euro në ditë. Përpos të dhënave që në Kosovë janë më të dyshimta se në çdo shtet tjetër të Evropës, ka edhe shumë paqartësi tjera në përllogaritjen e varfërisë. E para ka të bëjë me kufirin e varfërisë që e merr për bazë BB. Më herët ai ishte i shprehur në dollar Amerikan USD ($) dhe përdorej në tërë botën. Të njëjtin kufi (1.42$ për varfëri relative dhe 0.93$ për varfëri të skajshme) tani e shpreh në euro (€). Në momentin kur euro ishte futur në përdorim si monedhë, norma e këmbimit të saj me Dollarin Amerikan ishte e përafërt. Raporti i fundit i BB mbi vlerësimin e varfërisë në Kosovë e tregon kursin e këmbimit si 1$=0.71€ (me 3 tetor 2007) dhe vie në përfundim se norma e varfërisë kinse nuk është rritur nga periudha 2002/2003 kur ishte 37 dhe tani është 45 përqind. Raporti vetëm thotë se nuk ka përmirësim dhe ofron shumë sqarime për metodologjinë e ndërlikuar që është përdorur në përllogaritje dhe defektet e të dhënave. Saktësia dhe gabimet në përllogaritjen e normës së varfërisë nuk kanë rëndësi aq të madhe sa ka strategjia për luftimin dhe zbutjen e saj. Ndonëse BB hyn në detaje të thella me analiza statistikore rreth varfërisë si problem strukturor i Kosovës, ajo në raportin e saj në dy vëllime nuk ofron rekomdanime për politikat e zbutjes së varfërisë, por vetëm rekomandime rreth metodologjisë se si të përmirësohet përllogaritja e varfërisë. Pra, BB në Kosovë së pari iu desht të sqaroj të metat dhe kufizimet që i kishin përllogaritjet e mëparshme me këto të fundit (krahasimi i të dhënave, përzgjedhja e mostrës së anketimit, shpenzimet e ekonomive familjare, llojet e artikujve për konsum) dhe të sjellë këto tri rekomandime: 1) Mosndryshimi i pyetësorëve të anketave duhet të jetë qëllimi i anketimeve të ardhshme; 2) Është nevojë urgjente që të bëhet regjistrimi i popullsisë me qëllim të krijimit të një baze për zgjedhje të paanshme të mostrave; dhe 3) Është i nevojshëm edhe një administrim më i mirë i anketave dhe dokumentacionit për të gjithë hapat e procesit dhe të dhënat. Kuptohet se rezultatet nga baza më e mirë e të dhënave e ka rëndësinë e padiskutueshme kur hartohen politikat zhvillimore, porse ekspertiza e tillë nuk ka kurrfarë ndikimi në praktikë nëse në bazë të tyre nuk ndërmerret diçka konkrete rreth fenomeneve që hulumtohen. Nuk mjafton vetëm interpretimi i gjendjes por masat për ndryshimin e saj. Kjo duhet të mbahet mend mirë kur dihet se moto e BB është “Our dream is a world without poverty” (ëndrra jonë është një botë pa varfëri). Se sa është BB vet në fuksion dhe angazhim të bërjes realitet të kësaj ëndrre, gjithmonë ka qenë diskutabile përkundër se i ka mjetet. Bile ajo së bashku me Fondin Monetar Ndërkombëtar (FMN) shpesh janë akuzuar për ndjekjen dhe zbatimin e politikave të gabuara lidhur me uljen a varfërisë në vendet në zhvillim. Kritikuesi më i ashpër i këtyre politikave është nobelisti Joseph Stiglitz, i cili ka shërbyer si ekonomist udhëheqës i BB. Nga analiza në librin e tij Globalization and its discontents (Globalizimi dhe pakënaqësitë rreth tij) të përkthyer në 40 gjuhë të botës, ai tregon se politikat ekonomike të FMN-së dhe BB nëse nuk e kanë përmirësuar gjendjen e shumë shteteve në zhvillim, në masën më të madhe e kanë përkeqësuar. Edhe rekomandimet për Kosovën të BB se si të përmirësohet efikasiteti në qeverisjen e anketave dhe rekomandimet e detyrueshme të FMN-së për Qeverinë se nuk mund t’i rris pagat në sektorin publik, sidomos për punonjësit e arsimit, duket se janë modele standarde që i kritikon Stiglitz. Çështja nuk është nëse FMN-ja dhe BB mundet apo jo ta zbusin varfërinë por vetëm nëse duan. Deri sot ato nuk kanë dashur. Për më tepër, ekzistojnë dyshime se BB nuk do ta marr rolin udhëheqës në konferencën e donatorëve për Kosovën që do të mbahet në Bruksel me 11 korrik 2008, me arsyetimin se Kosova ende nuk është anëtare e kësaj organizate ndërkombëtare.
molla e kuqe 